Manmohan Singh Blog : मनमोहन सिंग यांचा देशाचे आर्थिक सल्लागार ते पंतप्रधान होण्यापर्यंतचा प्रवास.
Manmohan Singh Blog : भारतातील आर्थिक सुधारणांचे शिल्पकार म्हणून ओळखले जाणारे माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांचे गुरुवारी (26 डिसेंबर) निधन झाले. ते 92 वर्षांचे होते. मनमोहन सिंग घरी बेशुद्ध पडल्याने त्यांना दिल्लीतील एम्समध्ये दाखल करण्यात आले होते. एम्समध्ये सर्व प्रकारच्या उपचारानंतरही मनमोहन सिंग यांना शुद्धीवर आणता आले नाही. गुरुवारी रात्री डॉक्टरांच्या पथकाने त्यांना मृत घोषित केले. माजी पंतप्रधानांच्या निधनामुळे सर्वत्र शोककळा पसरली आहे.
देशाला आर्थिक संकटातून वाचवले
2004 ते 2014 या काळात देशाचे पंतप्रधान असताना देशाला आर्थिक संकटातून बाहेर काढण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनी देशाची दिशा आणि स्थिती कशी बदलली हे जाणून घेऊया…
Manmohan Singh Blog
देशाच्या आर्थिक क्षेत्रात महत्त्वाची पदे भूषवली
मनमोहन सिंग हे देशातील आर्थिक सुधारणांचे प्रणेते म्हणून सदैव स्मरणात राहतील. त्यांचे संपूर्ण जीवन यशांनी भरलेले होते. 10 वर्षे देशाचे पंतप्रधान राहण्याबरोबरच त्यांनी जवळपास 4 दशके देशाच्या आर्थिक क्षेत्रात महत्त्वाच्या पदांवर काम केले. भारतीय अर्थव्यवस्थेचे उदारीकरण आणि त्यात नवीन श्वास घेण्यासाठी ते ओळखले जातात. त्यांच्या उदारीकरण, खाजगीकरण आणि जागतिकीकरणाच्या धोरणांनी अर्थव्यवस्थेत मोठे बदल घडवून आणले. त्यांची अनेक पावले भारताच्या इतिहासात मैलाचा दगड ठरली.
जागतिकीकरण आणि उदारीकरण
सर्वप्रथम, जर आपण त्यांच्या सर्वात मोठ्या कामगिरीबद्दल बोललो तर त्यांना देशाच्या उदारीकरणाचे जनक म्हटले जाते. अर्थमंत्री म्हणून त्यांनी 1991 मध्ये जागतिकीकरण आणि उदारीकरण सुरू केले. त्यांनी देशाचे दरवाजे उघडले आणि जगाशी महत्त्वाचे आर्थिक आणि व्यापारी करार करण्याची प्रक्रिया सुरू केली.
Manmohan Singh Blog
2005 मध्ये आरटीआय कायदा आणला
सरकारला जबाबदार बनवण्यासाठी, माहितीचा अधिकार (आरटीआय) कायदा जून 2005 मध्ये मनमोहन सिंग यांच्या नेतृत्वाखाली लागू करण्यात आला. त्याचप्रमाणे सप्टेंबर 2005 मध्ये त्यांच्या सरकारने रोजगार हमी योजना सुरू केली, ज्यामध्ये प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबाला 100 दिवसांच्या रोजगाराची हमी देण्याचा कायदा करण्यात आला, नंतर ही योजना मनरेगा या नावाने प्रसिद्ध झाली.
आधार कार्ड योजना 2009 मध्ये सुरू झाली
मनमोहन यांच्या कार्यकाळातील महत्त्वाच्या कामगिरींपैकी जानेवारी 2009 मध्ये आधार कार्ड योजना सुरू करणे, जी आज देशातील सर्व नागरिकांची ओळख बनली आहे. मनमोहन सिंग यांच्या दुसऱ्या कार्यकाळात देशातील गरीब जनतेसाठी अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी 2013 साली राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायदा लागू करण्यात आला.
Manmohan Singh Blog
2008 मध्ये कृषी कर्जमाफी योजना
डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या सरकारने थेट लाभ हस्तांतरण प्रणाली लागू केली, ज्यामुळे गरिबांपर्यंत पैसे पोहोचण्याशी संबंधित अनेक कमतरता दूर झाल्या. 2008 मध्ये कृषी कर्जमाफी योजनाही सुरू करण्यात आली, ज्यामध्ये कृषी संकटावर मात करण्यासाठी 60 हजार कोटी रुपयांची कर्जमाफी करून शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा देण्यात आला.
शिक्षणाचा अधिकार कायदा
मनमोहन सिंग यांच्या सरकारने दुसऱ्या कार्यकाळात 2 जुलै 2009 रोजी शिक्षण हक्क कायदा लागू केला. या अंतर्गत 6 वर्षे ते 14 वर्षे वयोगटातील मुलांना मोफत आणि सक्तीचे शिक्षण मिळण्याचा अधिकार आहे. राज्यघटनेच्या कलम 21 अ अन्वये मुलांना शिक्षणाचा हा अधिकार देण्यात आला आहे.
वन हक्क कायदा (2006) : आदिवासी समाजाला त्यांचे परंपरागत जमिनीचे हक्क परत मिळवून देण्यासाठी हे एक ऐतिहासिक पाऊल होते. भूसंपादन कायदा (2013) : विकास प्रकल्पांसाठी भूसंपादन करताना बाधित लोकांना योग्य मोबदला देण्यात आला.
अमेरिकेसोबतचा अणु करार
हा 123 करार म्हणूनही ओळखला जातो. हा नागरी आण्विक करार आहे, ज्यावर भारताचे तत्कालीन पंतप्रधान मनमोहन सिंग आणि अमेरिकेचे तत्कालीन अध्यक्ष जॉर्ज डब्ल्यू बुश यांनी स्वाक्षरी केली होती. या अंतर्गत भारताने आपल्या सर्व नागरी आणि लष्करी अणु सुविधा वेगळे करण्याचे मान्य केले आहे आणि आंतरराष्ट्रीय अणुऊर्जा एजन्सीच्या (IAEA) संरक्षणाखाली सर्व नागरी आण्विक सुविधा आणण्याचे मान्य केले आहे. या बदल्यात अमेरिकेने भारताला नागरी अणुक्षेत्रात पूर्ण सहकार्य करण्याचे मान्य केले आहे.
Manmohan Singh Blog
मनमोहन यांच्या कार्यकाळात अमेरिकेसोबत अण्वस्त्र करार झाला
आर्थिक क्षेत्रातील या मोठ्या पावलांव्यतिरिक्त मार्च 2006 मध्ये अमेरिकेसोबत झालेला अणुकरार ही मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळातील सर्वात मोठी उपलब्धी आहे. या कराराअंतर्गत भारताला न्यूक्लियर सप्लायर्स ग्रुप (NSG) मधून सूट मिळाली आहे. या अंतर्गत भारताला त्यांचे नागरी आणि लष्करी अणु कार्यक्रम वेगळे करण्याची परवानगी देण्यात आली होती. या करारानुसार भारताला हे तंत्रज्ञान असलेल्या देशांकडून युरेनियम आयात करण्याची परवानगी देण्यात आली होती.
1972 मध्ये आर्थिक सल्लागार
मनमोहन सिंग यांनी पंतप्रधान आणि अर्थमंत्री होण्यापूर्वीच भारतासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावण्यास सुरुवात केली होती. 1966 ते 1969 या काळात त्यांची संयुक्त राष्ट्रांच्या परिषदेसाठी आर्थिक व्यवहार अधिकारी म्हणून निवड झाली. 1971 मध्ये त्यांची वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालयात आर्थिक सल्लागार म्हणून नियुक्ती करण्यात आली, त्यानंतर 1972 मध्ये त्यांना वित्त मंत्रालयात मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून नियुक्त करण्यात आले. यानंतर ते नियोजन आयोगाचे उपाध्यक्ष झाले.
Manmohan Singh Blog
1982 ते 1985 पर्यंत RBI चे गव्हर्नर
मनमोहन सिंग 1982 ते 1985 या काळात रिझर्व्ह बँकेचे गव्हर्नर होते. मनमोहन सिंग हे पंतप्रधानांचे आर्थिक सल्लागार आणि यूजीसीचे अध्यक्षही होते. 1991 मध्ये त्यांनी पहिल्यांदा संसदेत प्रवेश केला. ते आसाममधून राज्यसभेचे सदस्य म्हणून निवडून आले, त्यानंतर पुन्हा 1995, 2001, 2007 आणि 2013 मध्ये. 1998 ते 2004 दरम्यान ते राज्यसभेतील विरोधी पक्षनेतेही होते. 1991 ते 1996 पर्यंत मनमोहन सिंग यांनी नरसिंह राव सरकारमध्ये अर्थमंत्री म्हणून महत्त्वाची जबाबदारी पार पाडली.
दोन वेळा देशाच्या पंतप्रधानपदाची कमान सांभाळली
22 मे 2004 हा दिवस भारतीय राजकारण आणि काँग्रेस पक्षासाठी ऐतिहासिक दिवस ठरला. डॉ.मनमोहन सिंग यांनी देशाचे 13 वे पंतप्रधान म्हणून शपथ घेतली. 13 मे रोजी झालेल्या काँग्रेस कार्यकारिणीच्या बैठकीत सोनिया गांधी यांनी पंतप्रधानपदासाठी डॉ.मनमोहन सिंग यांच्या नावाचा प्रस्ताव ठेवला होता. पक्षाच्या वरिष्ठ नेत्यांनी या प्रस्तावाला पाठिंबा दिला. 22 मे 2004 रोजी पाच दिवसांच्या चर्चेनंतर आणि सहमतीनंतर, डॉ. मनमोहन सिंग यांनी भारताचे 13 वे पंतप्रधान म्हणून शपथ घेतली. यानंतर ते सलग दोन वेळा देशाचे पंतप्रधान राहिले.
Manmohan Singh Blog
भारताविरुद्ध कारवाया रचतोय पाकिस्तान; बांग्लादेशात पाठवले 250 किलो RDX आणि 100 AK47
