Guru Gobind Singh Jayanti : दहावे शीख गुरु गोविंद सिंग जी यांनी लोकांना संघटित करण्यात आणि सक्षम करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांचे जीवन आणि त्यांची शिकवण धैर्य, निष्ठा आणि धर्माच्या संरक्षणाचे प्रतीक आहे. भारतातील शीख समुदायाचे लोक गुरु गोविंद सिंग यांची जयंती मोठ्या उत्साहात आणि थाटामाटात साजरी करतात.
Guru Gobind Singh Jayanti 2025: गुरु गोविंद सिंग हे शीख धर्माचे 10 वे गुरु होते. खालसा पंथाची स्थापना गुरु गोविंद सिंगजी यांनी केली. गुरु गोविंद सिंग यांनी वाहे गुरु जी का खालसा, वाहेगुरु जी की फतहचा नारा दिला होता. यासोबतच गुरू गोविंद सिंग यांनी जीवन जगण्यासाठी पाच तत्त्वे दिली, ज्यांना पाच ककार (केश, कडा, किरपाण, कंघा आणि कच्छ) असे म्हणतात.
दरवर्षी, पौष महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या सातव्या दिवशी गुरु गोविंद सिंग जी यांची जयंती साजरी केली जाते. त्यांच्या जयंतीला प्रकाश पर्व असेही म्हणतात. नानकशाही कॅलेंडरनुसार, गुरु गोविंद सिंग जयंती यावर्षी 6 जानेवारीला साजरी केली जात आहे. Guru Gobind Singh Jayanti 2025
मुघल शासक औरंगजेबाने गुरू गोविंद सिंग यांचे वडील गुरू तेग बहादूर यांची निर्घृण हत्या केली होती. त्यानंतर 1675 मध्ये वयाच्या अवघ्या 9व्या वर्षी गुरू गोविंद सिंग यांना शिखांचे दहावे गुरु म्हणून स्वीकारले आणि त्यांच्या आक्रमणकर्त्यांशी लढा दिला. गुरू गोविंद सिंग यांनी राष्ट्र, धर्म आणि लोकांच्या रक्षणासाठी आपल्या मुलांसह कुटुंबासह सर्व काही बलिदान दिले. अशा परिस्थितीत ते प्रत्येक भारतीयासाठी एक ज्वलंत प्रेरणा आहेत.
गुरु गोविंद सिंग यांना पंजाबी, पर्शियन, अरबी, संस्कृत आणि उर्दूसह अनेक भाषांचे चांगले ज्ञान होते. एक महान योद्धा असण्याबरोबरच ते अनेक भाषांचे जाणकार आणि विद्वान एक महान पुरुष होते. गुरु गोविंद सिंग जी यांनी लहान वयात धनुष्यबाण, तलवार, भाला इत्यादी वापरण्याची कला आत्मसात केली होती आणि नंतर त्यांचे संपूर्ण आयुष्य लोकांच्या सेवेत घालवले. त्यांच्या योगदानाला आम्ही मनापासून सलाम करतो. Guru Gobind Singh Jayanti 2025
खालसा पंथाची स्थापना
1699 मध्ये खालसा पंथाच्या निर्मितीचे श्रेय गुरु गोविंद सिंग यांना जाते. खालसा (पंजाबी: “शुद्ध”) शीखांचा एक जातिहीन गट आहे जो शीख धर्मासाठी धैर्य आणि वचनबद्धतेचे प्रतीक आहे. या आदेशानुसार लोक अखंडता आणि नैतिकतेच्या सर्वोच्च तत्त्वांनुसार जगण्याचा प्रयत्न करतात. खालशाचा उगम 1699 मध्ये बैसाखी दिवस (पंजाबमधील कापणी आणि नवीन वर्षाचा सण) पासून सापडतो, जेव्हा मोठ्या संख्येने शीख आनंदपूर येथे उत्सव साजरा करण्यासाठी जमले होते.
त्या दिवशी गुरू गोविंद सिंग तंबूतून तलवार घेऊन बाहेर आले आणि त्यांनी विचारले की, कोणी स्वतःचा त्याग करेल का. जमाव शांत झाला आणि गुरूंनी आपला प्रश्न पुन्हा विचारला. शेवटी एक माणूस बाहेर आला. गुरूंनी त्या माणसाला तंबूच्या आत नेले, आणि काही क्षणांनंतर रक्ताने माखलेली तलवार घेऊन परत आले आणि दुसर्या स्वयंसेवकाची विनंती केली. गुरूंच्या विनंतीवरून आणखी चार समर्पित व्यक्ती पुढे आल्या. Guru Gobind Singh Jayanti 2025
सर्वांना तंबूच्या आत नेण्यात आले आणि जमलेल्या जमावाने तलवारीचा आवाज ऐकला. शेवटी, हे पाचही पुरुष एकसारखे भगवे रंगाचे वस्त्र परिधान करून तंबूतून बाहेर आले, प्रत्येकाला नीटनेटके बांधलेले फेटे, भगवा रंग आणि त्यांच्या बाजूला सुंदर तलवारी लटकलेल्या होत्या. गुरूंनी केवळ लोकांच्या विश्वासाची परीक्षा घेतली होती आणि त्याबदल्यात पाच बकऱ्या मारल्या होत्या.
तेव्हाच गुरूंनी दीक्षेची एक नवीन प्रक्रिया सुरू केली – खांडे की पाहुल, दुधारी तलवार (खंडा) मंथन केलेल्या गोड पाण्याने (अमृत) दीक्षा. हे अमृत पिणे हा दीक्षा प्रक्रियेचा एक पवित्र भाग मानला जातो, कारण तो व्यक्तीला देवाशी जोडतो. पाच स्वयंसेवकांना प्रथम दीक्षा देण्यात आली आणि त्यांना पंज प्यारे (“पाच प्रिय व्यक्ती”) ही पदवी देण्यात आली; त्यांनी खालशाचे केंद्रक तयार केले. समाजातील सर्व पुरुषांचे आडनाव सिंग (“सिंह”) असेल आणि महिलांना कौर (“राजकुमारी”) असेल असे नंतर ठरवण्यात आले. याव्यतिरिक्त, ते त्यांच्या ओळखीचा एक परिभाषित भाग म्हणून खालशाचे पाच ‘ककार’ परिधान करतील अशी अट घालण्यात आली होती. या परंपरा आजही पाळल्या जातात. Guru Gobind Singh Jayanti 2025
महाराष्ट्राशी संबंध
शीख धर्माचा आणि गुरू ग्रंथ साहिबचा महाराष्ट्राचा अत्यंत निकटचा संबंध आहे. असं म्हणतात की, गुरु गोविंद सिंह यांनी त्यांच्या आयुष्यातील शेवटचे काही दिवस नांदेड, महाराष्ट्र येथे घालवले. गुरू गोविंद सिंह 07 ऑक्टोबर 1708 रोजी नांदेड, महाराष्ट्र येथे दिव्य ज्योतीत लीन झाले. या संदर्भात नांदेड हजूर साहिबलाही शीख धर्मात विशेष महत्त्व आहे. त्यांच्या निर्वाणानंतरही येथे सामुदायिक स्वयंपाकघर (लंगर) सुरू राहावे, ही गुरु गोविंद सिंह यांची इच्छा होती. ही परंपरा आजही चालू आहे आणि वर्षभर येथे लंगर चालतो. नांदेड इथे त्यांनी देहधारी गुरूंची परंपरा समाप्त करत गुरू ग्रंथ साहिबला (गुरू-ता-गद्दी) गुरूपदी विराजमान केलं.
प्रत्येक शीखानं एकदा तरी नांदेडला यावं.
मिळालेल्या माहितीनुसार, नांदेडमध्ये असतानाच गुरू गोविंद सिंह यांनी देहधारी गुरूंची परंपरा संपवण्याचा निर्णय घेतला होता. स्वतःनंतर गुरू ग्रंथ साहिबला प्रस्थापित करण्याचाही निर्णय त्यांनी इथंच घेतला.” “नांदेड इथंच त्यांनी खालसा पंथाला आदेश दिला की, यानंतर कायमचं गुरूपद हे गुरू ग्रंथ साहिबला असेल. जन्माला आलेल्या प्रत्येक शीखानं त्याच्या आयुष्यात एकदा तरी नांदेडला यावं. Guru Gobind Singh Jayanti 2025
गुरू गोविंद सिंह महाराष्ट्रात कसे आले?
गुरू गोविंद सिंह महाराष्ट्रात कसे आले आणि नांदेडलाच त्यांनी का निवडलं? याबद्दल विविध मतं आहेत. असं म्हणतात, गुरू गोविंद सिंह यांचं औरंगजेबाशी युद्ध झालं. त्यानंतर ते मध्य प्रदेशमार्गे नांदेडला आले. नांदेडचा गोदावरी नदीलगतचा नगीना घाट परिसर त्यांना फारच आवडला. इथेच वास्तव्य करावं असं त्यांनी ठरवलं. चमकोरची लढाई आणि सातत्यानं सुरू असलेल्या धावपळीमुळे त्यांना विश्रांती हवी होती. Guru Gobind Singh Jayanti 2025
त्यांच्या पत्नी आणि गुरू मातासाहेब सुद्धा इथंच राहत असतं. सैनिकांना आणि सेवकांना त्या हातानं जेवण करून वाढत अशी माहिती ऐकायला मिळते. गुरू गोविंद सिंह यांनी जिथं अंतिम श्वास घेतला तिथंच महाराजा रणजितसिंग यांनी गुरूद्वारा बांधली. नांदेडलाच गुरू गोविंद सिंह यांनी सप्टेंबर 1708 च्या पहिल्या आठवड्यात वैरागी साधू माधोव दास यांना शीख धर्माची दीक्षा दिली आणि बंदासिंह बहादूर असं त्यांच नामकरण केलं.
‘वक्फ बोर्डाच्या जमिनीवर महाकुंभ’, मौलाना रझवीच्या वक्तव्यावर विहिंप संतप्त
Guru Gobind Singh Jayanti 2025
