Rupee vs Dollar: भारताची अर्थव्यवस्था चालू ठेवण्यासाठी कच्चे तेल आणि सोन्यासारख्या महागड्या आयातीची आवश्यकता आहे, ज्यामुळे डॉलरची मागणी वाढते आणि रुपयाचे मूल्य कमकुवत होते.
Rupee vs Dollar: अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत रुपयाची घसरण सुरूच आहे. शुक्रवारी, रुपया 14 पैशांनी घसरुन प्रथमच प्रति डॉलर 86.0 पातळी गाठली. अमेरिकन डॉलरचा मजबूत कल आणि परदेशी संस्थात्मक गुंतवणूकदारांकडून मोठ्या प्रमाणात भांडवल काढून घेतल्याने भारतीय चलनावर सतत दबाव आहे.
आंतरबँक परकीय चलन बाजारात रुपया प्रति डॉलर 85.88 वर उघडला. व्यापारादरम्यान तो 85.85 च्या उच्चांकावर पोहोचला, तथापि, शेवटी डॉलरच्या तुलनेत 86.00 या सर्वकालीन नीचांकी पातळीवर बंद झाला. हा मागील बंद किंमतीपेक्षा 14 पैशांनी घसरला आहे. गुरुवारी अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत रुपया 85.86 वर बंद झाला होता. (Rupee vs Dollar)
मूल्य कसे निर्धारित केले जाते?
परकीय चलनाच्या बाजारपेठेतील कोणत्याही चलनाची किंमत ही त्याची मागणी आणि पुरवठा यांच्यातील संतुलनावर अवलंबून असते. बाजारात इतर कोणत्याही उत्पादनाची किंमत ठरवली जाते तशीच ती असते. जेव्हा उत्पादनाची मागणी वाढते आणि त्याचा पुरवठा सारखाच राहतो, तेव्हा उत्पादनाची उपलब्धता नियंत्रित करण्यासाठी त्याची किंमत वाढवली जाते. याउलट, जेव्हा उत्पादनाची मागणी कमी होते आणि पुरवठा समान राहतो, तेव्हा विक्रेते अधिक खरेदीदारांना आकर्षित करण्यासाठी उत्पादनाची किंमत कमी करतात.
रुपया का घसरतोय?
रुपयाच्या घसरणीचे प्रमुख कारण म्हणजे परदेशी गुंतवणूकदार भारतातून निघून जाणे. त्यामुळे देशातील चलन रुपयावर दबाव वाढला आहे. कोरोना महामारीनंतर वाढत्या महागाईमुळे आरबीआयने आपली आर्थिक धोरणे कडक केली होती. आता महागाई हळूहळू आटोक्यात येत असल्याने ही धोरणे हळूहळू बदलत आहेत. यामुळे जागतिक गुंतवणूकदार भारतातून पैसे काढून घेत आहेत आणि त्यांची गुंतवणूक वेगवेगळ्या देशांमध्ये वळवत आहेत. (Rupee vs Dollar)
परदेशात कच्च्या तेलाच्या वाढत्या किमती आणि देशांतर्गत शेअर बाजारातील नकारात्मक भावना यामुळे भारतीय चलनावरही दबाव आल्याचे फॉरेक्स ट्रेडर्सचे म्हणणे आहे. ते म्हणाले की, 20 जानेवारीनंतर डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या नेतृत्वाखालील नवीन अमेरिकन सरकारच्या प्रतिबंधात्मक व्यापार उपायांच्या भीतीने वाढलेल्या मागणीमुळे डॉलर मजबूत झाला आहे.
अमेरिकेच्या तुलनेत जास्त महागाई हे देखील कारण
रुपयाच्या सततच्या घसरणीचे एक कारण म्हणजे अमेरिकेच्या तुलनेत भारतातील महागाई वाढली आहे. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (आरबीआय) सैल चलनविषयक धोरण स्वीकारले असून त्यामुळे देशात महागाई वाढली आहे, तर यूएस फेडरल रिझर्व्हने कठोर धोरण अवलंबल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. भारताची अर्थव्यवस्था चालू ठेवण्यासाठी, कच्चे तेल आणि सोने यासारख्या महागड्या आयातीची आवश्यकता आहे, ज्यामुळे डॉलरची मागणी वाढते आणि रुपयाचे मूल्य कमकुवत होते. त्याचबरोबर निर्यात वाढवण्यात अपयश आल्याने रुपयाच्या मागणीत घट झाली आहे. (Rupee vs Dollar)
रुपयाचे मूल्य स्थिर ठेवण्यासाठी आरबीआयने आपल्या परकीय चलनाचा साठा वापरला आहे आणि परकीय चलन बाजारात डॉलरचा पुरवठा वाढवून रुपयाची मागणी स्थिर ठेवण्याचा प्रयत्न केला आहे. त्यामुळेच देशाच्या परकीय चलनाच्या साठ्यातही घट झाली आहे. डिसेंबरच्या शेवटच्या आठवड्यात भारताचा परकीय चलन साठा 640 अब्ज डॉलरवर घसरला. तर सप्टेंबरमध्ये ते 700 अब्ज डॉलर्सपेक्षा जास्त होता. आरबीआयने हस्तक्षेप केला नसता तर रुपयाची घसरण आणखी मोठी झाली असती, असे जाणकारांचे मत आहे.
काय परिणाम होईल?
रुपयाच्या घसरणीचा सर्वात मोठा परिणाम म्हणजे आयात महाग होणे आणि निर्यात स्वस्त होणे. म्हणजे त्याच प्रमाणात आयातीसाठी अधिक रुपये खर्च करावे लागतात, तर निर्यातीसाठी परदेशी खरेदीदारांना कमी डॉलर मोजावे लागतात. भारत आपल्या एकूण तेलाच्या सुमारे 80 टक्के तेल आयात करतो. जसजसा रुपया कमजोर होतो तसतसे कच्च्या तेलाचे आयात बिल वाढते. त्यामुळे पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात वाढ होण्याची शक्यता आहे. रुपयाच्या घसरणीचा थेट परिणाम परदेशात शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांवर होतो. डॉलरच्या तुलनेत रुपया कमजोर झाल्यामुळे भारतीय विद्यार्थ्यांना परदेशात शिक्षण घेणे महाग झाले आहे. त्याचवेळी रुपयाच्या घसरणीमुळे आयटी आणि फार्मा कंपन्यांच्या कमाईत वाढ होण्याची शक्यता आहे.
मी मनुष्यच आहे, देव नाही; माझ्याकडूनही चुका होतात, पॉडकास्टमध्ये पंतप्रधान मोदींचे मुक्त संभाषण
(Rupee vs Dollar)
